Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease- NAFLD)
Niealkoholowe stłuszczeniowa choroba wątroby występuje najczęściej u chorych z zespołem metabolicznym. Rozróżnia się dwie postacie NAFLD: stłuszczenie wątroby (non-alcoholic fatty liver – NAFL) oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (non-alcoholic steato hepatitis – NASH), które może postępować w kierunku marskości wątroby lub raka wątrobowo-komórkowego. W NASH oprócz stłuszczenia występują również zmiany martwiczo-zapalne z obrzękiem komórek wątrobowych (określane mianem zwyrodnienia balonowatego) szczególnie u pacjentów w wieku powyżej 50rż.
Jakie są dane epidemiologiczne?
Częstość występowania NALFD w krajach rozwiniętych wynosi ok. 30% i stale wzrasta. Wysoka częstość występowania stłuszczenia wątroby jest ściśle związana ze wzrostem liczby osób z nadwagą i otyłością. Przypuszcza się, iż dotyczy to ok. 46% chorych (w przypadku NAFLD) i 12% (NASH). U chorych z czynnikami ryzyka, takimi jak otyłość, cukrzyca t.2, stłuszczenie dotyczy odpowiednio ok. 50-90% i 60-70%. Podkreśla się szczególnie częstsze współwystępowanie stłuszczenia i włóknienia wątroby u chorych z cukrzycą t.2.
Jakie są przyczyny NAFLD?
- Zespół metaboliczny: otyłość, cukrzyca, hiperlipidemia, nadciśnienie tętnicze. Podkreśla się znaczenie wzajemnego oddziaływania NAFLD i cukrzycy – podobnie jak cukrzyca może przyczyniać się do występowania NAFLD, tak samo obecność tkanki tłuszczowej w wątrobie może powodować wzrostu obwodowej insulinooporności. W ten sposób, NAFLD może również być czynnikiem ryzyka występowania cukrzycy t.2.
- Całkowite przedłużone żywienie pozajelitowe.
- Czynniki związane z szybką/drastyczną utratą wagi: ciężkie głodzenie, chorzy leczeni bariatrycznie (zespolenie krętniczo-czcze).
- Inne przebyte zabiegi w obrębie jamy brzusznej, szczególnie rozległe resekcje jelita cienkiego
- Niedobór białka u osób niedożywionych(kwashiorkor) lub stosujących diety wegańskiej.
- Ciąża.
- Polekowe: amiodaron, perheksylina, estrogeny, Nifedipina, Diltazem, Methotrexat, sterydy, cytostatyki, terapia antyretrowirusowa(anty-HIV), tamoksifen, chemioterapia na bazie Irinotecanu, sterydy.
- Ekspozycja na substancje toksyczne i środki niebezpieczne (np. chlorowane węglowodory, fosfor).
- Zespół Mauriaca związany z insulinoopornością.
- Choroby związane z zaburzeniem metabolizmu lipidów (abetalipoproteinemia, hypobetalipoproteinemia, choroba Andersena, zespół Webera-Christiana).
- Wczesny okres choroby Wilsona.
Do innych czynników mogących prawdopodobnie mieć związek z NAFLD zalicza się: czynniki genetyczne (polimorfizm rs738409G genu adiponutryny – PNPLA3), niedoczynność tarczycy, przysadki mózgowej zespół policystycznych jajników, bezdech senny, przebyta resekcja trzustki i dwunastnicy.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju włóknienia wątroby w przebiegu NAFLD?
- wiek powyżej 50 rż.,
- cukrzyca typu 2,
- BMI>30,
- wysoki poziom Alt(>2xN) i Ggtp we krwi,
- hipertriglicerydemia z niskim poziomem cholesterolu HDL.
Jak rozpoznaje się NAFLD?
W celu rozpoznania NAFLD konieczne jest stwierdzenie stłuszczenia wątroby oraz wykluczenie innych przyczyn uszkodzenia wątroby, takich jak: nadmierne spożycie alkoholu, infekcje wirusowe, hemochromatoza, autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Jaki jest przebieg NAFLD?
NAFLD może przebiegać w postaci łagodnego stłuszczenia wątroby, stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), włóknienia lub marskości wątroby.
Rak wątrobowo-komórkowy może również występować u chorych ze stłuszczeniem wątroby bez marskości. Dotyczy to szczególnie chorych otyłych i z cukrzycą t.2. W przypadku cukrzycy, jest to ściśle związane z czasem trwania choroby.
U chorych z innymi współistniejącymi chorobami wątroby, jak np. HCV występowanie stłuszczenia wątroby, może przyczynić się do szybkiego rozwoju włóknienia, co może zmniejszać odpowiedź na leczenie.
Dlaczego Fibroscan jest niezastąpionym badaniem przesiewowym w NAFLD?
Zespół metaboliczny jest główną przyczyną hipertransaminazemii. Jednak badania krwi nie pozwalają zawsze wykryć patologii, albowiem ok. 75% chorych z stłuszczeniem ma prawidłowy wynik prób wątrobowych.
Badanie USG może być pomocne w wykrywaniu stłuszczenia wątroby z czułością i swoistością odpowiednio 60-94% i 84-95%. Jednak badanie to nie pozwala określić stopnia stłuszczenia ani wykryć stłuszczenie przy zajęciu mniej niż 30% miąższu wątroby.